کنفرانس «توحید افعالی» با مشارکت «سمت» و دانشگاه ملل روسیه (رودن) همزمان در تهران و مسکو برگزار شد

به گزارش روابط عمومی «سمت»، کنفرانس علمی بین‌المللی «نظریه توحید افعالی در حکمت و فلسفه اسلامی» به‌صورت مجازی و حضوری و مشترک از سوی سازمان مطالعه و تدوین کتب دانشگاهی در علوم اسلامی و انسانی (سمت)، دانشگاه دوستی ملل روسیه (رودن) و بنیاد ابن‌سینا برگزار شد. حجت الاسلام و المسلمین دکتر حمید شهریاری، رئیس سازمان «سمت»، به عنوان سخنران افتتاحیه، ضمن ابراز خرسندی از برگزاری این رویداد علمی، خواستار استمرار و تعمیق همکاری‌های علمی مشترک شد. وی در سخنان خود، توحید افعالی را دارای ریشه اساسی در آیات و روایات اسلامی دانست و آیه ۲۹ سوره تکویر «وما تشاؤون إلا أن یشاء الله» را بیانگر ملازمت اراده الهی و اراده انسان معرفی کرد. دکتر شهریاری سه تفسیر تاریخی از این آیه را تشریح کرد: تفسیر اول که منجر به قول اشاعره و نظریه «کسب» شد و به دلیل لازمه باطل جبر، مورد قبول فلاسفه نیست؛ نظریه دوم، یعنی نظریه معتزله که قائل به «تفویض» و استقلال انسان در افعال است و زیربنای توحید افعالی را مخدوش می‌کند؛ و نظریه سوم که «امرٌ بین الامرین» است و به عنوان راه صحیح و وسطی بین جبر و تفویض، مستند به روایتی از امام صادق(علیه‌السلام) است. وی همچنین به تفاوت گرایش فلاسفه مشاء (فارابی و ابن سینا) که خدا را «علت‌العلل» دانسته و اختیار انسان را در طول اراده الهی می‌بینند، با نظریه صدرالمتألهین پرداخت که وجود انسان را «ربط محض» و غیر مستقل از خداوند می‌داند. دیگر سخنرانان بخش افتتاحیه پروفسور ن. س. کرابایف، مشاور علمی رئیس دانشگاه رودن و رئیس کرسی تاریخ فلسفه و دکتر حمید هادوی‌مقدم، رئیس بنیاد ابن سینا بودند، که ضمن تشکر از برگزاری این کنفرانس، بر وجود ظرفیت استمرار چنین رویدادهای علمی مشترک تاکید کردند.

در ادامه نشست، دکتر ملیحه صابری نجف‌آبادی، دانشیار فلسفه و کلام پژوهشکده تحقیق و توسعه علوم انسانی، مقاله خود با عنوان «توحید افعالی از منظر مولوی» را ارائه داد و بیان کرد در اندیشه مولوی، جهان آینه تجلی حق است و موجودات در ذات و اثرگذاری کاملاً قائم به خدا هستند. همچنین دکتر حمیدرضا خادمی، دانشیار فلسفه و کلام پژوهشکده تحقیق و توسعه علوم انسانی و مدیر امور پژوهشی و ارزشیابی «سمت»، در تبیین «توحید افعالی با تأکید بر آراء علامه طباطبایی» بیان کرد نظریه علامه با تکیه بر «اصالت وجود» و «ربط محض ممکنات»، با جمع‌بندی بین فاعلیت الهی و اختیار انسان در قالب «امرٌ بین‌الامرین»، راه‌حلی منسجم برای چالش جبر و اختیار ارائه می‌دهد. شماری از پژوهشگران دانشگاه رودن و آکادمی علوم روسیه انستیتوی فلسفه آکادمی علوم روسیه از جمله دکتر ن. س. کرابایف، دکتر ر. و. پسخو، دکتر ف. ع. نوفال، و دکتر آ. آ. لوکاشف مقالات خود در موضوعات آراء غزالی، حارث محاسبی، نظریه کسب سامری و تفسیر جبر در آثار فریدالدین عطار را ارائه دادند.

در این نشست دکتر محمدرضا سعیدی معاون پژوهشی «سمت»، دکتر سیمین عارفی معاون نظارت علمی فنی «سمت» و مصطفی غلامحسین‌زاده مدیر همکاری‌های علمی بین‌المللی نیز حضور داشتند.